De Sustainable Governance Indicators zijn samengesteld door de Bertelsmann Stichting en laten zien welke hervormingen nodig zijn in 41 EU- en OECD-landen. Deze studie vergelijkt metingen van succesvol beleid dat gemaakt wordt in deze verschillende landen en kijkt hoe overheden duurzame ontwikkeling benaderen. De verschillende landen worden gemeten op drie gebieden: beleidsprestaties, de kwaliteit van democratie, en bestuur.

Corruptiepreventie binnen de overheid

Op een schaal van 1 tot 10 scoort Nederland een 7 op het gebied van corruptiepreventie. De vraag die wordt gesteld om dit vast te stellen is: in hoeverre worden ambtenaren belemmerd om hun eigen private belangen na te streven en zo hun macht te misbruiken? Er wordt gekeken hoe de overheid omkoping voorkomt, dit kan bijvoorbeeld door te focussen op integriteit van ambtenaren en het controleren van uitgaven. Volgens het Bertelsman instituut is Nederland een relatief corruptievrij land. Tegelijkertijd kan dit de reden zijn voor het feit dat het Nederlandse anti-corruptiebeleid relatief onderontwikkeld is.

De score duidt er ook op dat corruptie nog steeds gezien wordt als een taboeonderwerp binnen de Nederlandse overheid. Deze term wordt namelijk nauwelijks gebruikt en er wordt meer gesproken over het bevorderen van integriteit en transparantie. Hoewel bijna alle publieke sectororganisaties een integriteitscode hanteren, blijven harde sancties tegen fraude en corruptie veelal uit en wordt er meer gebruik gemaakt van ‘soft law’. Ook de standaard voor effectief integriteitsbeleid, gevormd door Transparency International, wordt niet gehaald binnen minstens drie takken van de overheid. Binnen deze takken lukt het niet om corruptie te voorkomen en passend te bestraffen. Aan de andere kant hebben er het afgelopen jaar ook meer vervolgingen plaatsgevonden in grote corruptieschandalen in de publieke sector. Zo zijn er binnen de douane en politie meerdere gevallen van corruptie bij ambtenaren aangetoond.

Ook op het gebied van klokkenluidersbescherming is er in Nederland nog veel ruimte voor verbetering. Hoewel er al in 2016 een wet ter bescherming van klokkenluiders is aangenomen, wordt deze vooral symbolisch genoemd. Daadwerkelijke bescherming blijft vaak uit. Het Huis voor Klokkenluiders wordt een mislukking genoemd. Het doel van de oprichting van het Huis was om klokkenluiders te beschermen en te ondersteunen in het doen van een melding. Hier is echter meermaals in gefaald. Transparency International Nederland hecht groot belang aan de bescherming van klokkenluiders en ziet dat hierin verbetering nodig is.

Uitschieters bij andere indicatoren

Naast corruptiepreventie, wordt ook het handelen van de overheid op andere indicatoren van de SGI onder de loep gelegd.

Nederland scoort een 6 op het gebied van burgerrechten. Individuele vrijheden van Nederlandse burgers worden gegarandeerd en beschermd en alle overheidsinstituties respecteren deze burgerrechten. Er zijn echter wel zorgelijke ontwikkelingen, vooral op het gebied van privacy. Nederlanders lopen meer risico dan ooit op het bestolen worden van persoonlijke data. Een toename aan monitoring en digitale surveillance kan ook leiden tot een afbreuk aan privacy. Politieke vrijheid scoort een stuk hoger, een 9. Alle politieke vrijheden zoals vrijheid van meningsuiting, religie en persvrijheid zijn verzekerd in Nederland door de constitutie. Maar ook hier is ruimte voor verbetering op het gebied van het recht op privacy.

Op het gebied van toegang tot overheidsinformatie scoort Nederland wederom een 7, net als bij corruptiepreventie. Ook informele coördinatie in Nederland scoort een 7. Openheid binnen de publieke sector staat dus redelijk goed op de kaart maar er is wederom ruimte voor verbetering.

Met een toenemend aantal corruptiezaken binnen de publieke sector is het de vraag of het politieke onmacht of onwil is om iets te doen aan het probleem. Het is wel duidelijk dat er nog veel te bereiken is op het vlak van corruptiepreventie, bestraffing van aangetoonde corruptiezaken en bescherming van klokkenluiders.

Lees verder: