Zwartboek: 25 jaar slachtofferrechten
/Door het Landelijk Advocaten Netwerk Gewelds- en Zeden Slachtoffers (LANGZS) is een jubileumuitgave van het Zwartboek slachtofferrechten verzorgd. Pas 25 jaar geleden is het slachtoffer een (wat) prominentere rol gaan innemen in ons straf(proces)recht en daar wordt in deze editie bij stilgestaan.
In de loop van de jaren zijn er verschillende uitbreidingen geweest in de slachtofferrechten. Belangrijk in dit kader was de Wet Terwee die in 1995 werd ingevoerd. Met invoering van deze wet werd het maximum van de mogelijke schadevergoeding in het strafproces geschrapt. De schadevergoeding was hierdoor niet langer begrensd tot maximaal 1.500 gulden (€ 680,67) bij de rechtbank. Voorheen deed een slachtoffer door het indienen van deze beperkte vordering afstand van het recht om het meerdere nog te vorderen. Wanneer slechts een deel van de vordering was toegewezen, was het niet mogelijk om het overige deel later alsnog via de civiele rechter op de veroordeelde te verhalen. Dit ontmoedigde om deel te nemen aan de strafzaak, al helemaal in zaken waar sprake was van forse schade. Met invoering van de Wet Terwee was niet langer de hoogte van het bedrag doorslaggevend voor het antwoord op de vraag of een vordering mocht worden gevoegd in de strafzaak. Vanaf dat moment gold dat een benadeelde partij niet-ontvankelijk was in de vordering als de vordering “niet van zo eenvoudige aard” was dat zij zich leende voor behandeling in het strafproces.
Het straf(proces)recht was eerst voornamelijk gericht op de verdachte en zijn eerlijke proces. Gedurende de afgelopen 25 jaar zijn er steeds meer slachtofferrechten geïntroduceerd. Ondanks dat het slachtoffer hierdoor een prominentere rol heeft gekregen in het straf(proces)recht, ligt de nadruk tijdens het strafproces nog steeds op de verdachte en kan het slachtoffer nog niet worden aangemerkt als gelijkwaardige procespartij, maar slechts als procesdeelnemer. Het risico hiervan is dat slachtoffers zich niet (h)erkend voelen in het strafproces. Dit kan ten koste gaan van hun acceptatie van de uitspraak. Acceptatie daarvan is van belang voor het vertrouwen in de rechtsstaat. Dit betekent uiteraard niet dat een slachtoffer het eens moet zijn met een uitspraak, maar dat het slachtoffer wel het gevoel moet hebben dat de procedure eerlijk is verlopen. De zogenoemde procedurele rechtvaardigheid.
LANGZS
In 2007 is de stichting door een aantal advocaten opgericht om de positie van (advocaten van) slachtoffers van ernstige zedenmisdrijven en later ook geweldsmisdrijven te verbeteren. LANGZS heeft zich in de afgelopen jaren op verschillende wijzen ingezet om dit te realiseren, onder meer door de publicatie van dit Zwartboek, dat inmiddels in zes edities is verschenen.
