De verschillende socialezekerheidswetten voorzien in uitkeringen ten behoeve van hen die dat nodig hebben en waarvan de wet voorschrijft dat zij daar recht op hebben. De bestuursorganen die tot taak hebben deze socialezekerheidswetten uit te voeren zijn daarvoor financieel verantwoordelijk. Deze bestuursorganen zullen er daarom op gebrand zijn fraude van uitkeringen te voorkomen. Met het oog daarop is voorzien in een breed palet aan toezicht- en onderzoeksbevoegdheden waarover zij de beschikking hebben.

Toch lopen bestuursorganen soms tegen praktische belemmeringen aan. Zo zal het waarschijnlijk niet mogelijk zijn om iedere uitkeringsgerechtigde met enige regelmaat te onderzoeken. Bij de meeste bestuursorganen zullen de daarvoor beschikbare financiële middelen te gering zijn en de groep uitkeringsgerechtigden te groot. Bovendien bestaan allerlei juridische risico’s wanneer toezicht en onderzoek plaatsvindt. De gemaakte keuze om een bepaalde uitkeringsgerechtigde te onderzoeken kan bijvoorbeeld discriminatoir zijn of in strijd zijn met het in artikel 2:4 lid 1 Algemene wet bestuursrecht (Awb) neergelegde verbod van vooringenomenheid. Het gevolg is dat de besluitvorming bij de bestuursrechter geen stand houdt, wat voor het financieel verantwoordelijk bestuursorgaan natuurlijk een vervelende consequentie is.

Het is hierom dat bestuursorganen steeds vaker gebruikmaken van datawetenschap en de daarin ontwikkelde voorspellende algoritmische modellen. Dergelijke modellen bepalen het risico op fraude door de betreffende uitkeringsgerechtigde, op basis van beschikbare data van uitkeringsgerechtigden, dan wel proberen dat in ieder geval te bepalen. Aan de hand van die uitkomst kan een ‘goede’ keuze worden gemaakt welke uitkeringsgerechtigde in de diepte zal worden onderzocht.

In deze bijdrage betogen de auteurs dat het gebruik van voorspellende algoritmische modellen, zoals in het sociaal domein, niet zonder risico’s is. Hoewel dat misschien mogelijk is, zouden voorspellende algoritmische modellen volgens ons niet zonder menselijke tussenkomst mogen werken.

Lees verder: