Onder een vuurrode hemel waar donkere wolken zich samenpakken, is de Rotterdamse skyline te zien met in de weerspiegeling van de Maas een boksbeugel, vuurwapens, een handgranaat en een mes. Met die onheilspellende afbeelding werd medio 2017 in de ‘Toekomstagenda ondermijning’ een brede maatschappelijke beweging tegen ondermijning gelanceerd. Uit de Toekomstagenda sprak de urgentie om de aanpak van ondermijnende criminaliteit acuut te versterken. Ofschoon de aanpak van ondermijnende criminaliteit al geruime tijd veel aandacht kreeg, was er volgens de Toekomstagenda nog ‘onvoldoende sprake van een optreden als één overheid’.

Bovendien was steeds duidelijker geworden dat ondermijning niet alleen als een criminaliteitsprobleem, maar ook als een sociaal-maatschappelijke kwestie moest worden beschouwd, die raakte aan allerlei thema’s en zich uitte in verschillende groepen van de samenleving. Zo werd in relatie tot ondermijning gesproken over de bescherming van risicolocaties, zoals de (lucht)havens en de bloemenveiling, maar ook over de aanwas van jongeren in het criminele circuit. Over illegale geldstromen en witwassen, maar ook over het weerbaar maken van wijken en het weerstand bieden aan vermogende criminelen die lokale initiatieven sponsoren. Daarmee werd ondermijnende criminaliteit een typisch voorbeeld van multiproblematiek: problematiek die klassieke domeinen overstijgt en raakt aan de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van een groot aantal actoren en instanties.

Vanwege die ‘complexiteit, taaiheid en maatschappelijke geworteldheid’ was ‘de urgentie hoog om hier krachtig op te interveniëren en de maatschappelijke voedingsbodem die dit mogelijk maakt, te verminderen’, aldus de minister van Justitie en Veiligheid in 2018. Hoe krachtig het signaal ook, op dat moment kon de minister nog niet vermoeden dat de georganiseerde criminaliteit met de moorden op Derk Wiersum en Peter R. de Vries een nog zwaardere schok door de samenleving zou laten gaan.

Lees verder: