Het Openbaar Ministerie eiste op 22 december voor de rechtbank Amsterdam een geldboete van 150.000 euro, waarvan 50.000 euro voorwaardelijk, tegen Tata Steel IJmuiden B.V. Volgens het OM zijn er in vier onderzoeken vijf strafbare feiten door het staalbedrijf gepleegd in de periode 2018 tot en met 2021. In twee zaken was sprake van handelen in strijd met de omgevingsvergunning dat zorgde voor stofverspreiding en in een geval zorgde dit voor zwarte sneeuw. Een zaak gaat over het zonder vergunning lozen van afvalwater op de buitenhaven via het bedrijfsriool en de vierde zaak gaat over het handelen zonder vergunning en het negeren van een voorschrift bij een proef met het koelen van staalslakken.

Start van de strafrechtelijke onderzoeken

De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) diende drie van de vier aangiften in en deed onderzoek. Het OM werkte in deze onderzoeken nauw samen met de OD NZKG. Zij houdt toezicht en controleert of het staalbedrijf zich houdt aan de geldende milieuregels. In één zaak, het lozen van afvalwater op het riool, kwam de aangifte binnen via Rijkswaterstaat. De aangiften vormden het startpunt van de vier onderzoeken. Gedurende de zitting kwamen deze zaken aan bod.

1. Stofverspreiding door het opzettelijk handelen in strijd met de vergunningsvoorschriften

Begin maart 2018 hielden toezichthouders van de OD NZKG milieucontroles op het terrein van Tata Steel. Zij zagen grote hoeveelheden stofwolken ontstaan vanaf de ertsopslagterreinen en vanaf een transportband waarop erts met een shovel werd gestort. In eerste instantie werden de werkzaamheden stilgelegd om verdere stofverspreiding tegen te gaan. Vanwege een vorstperiode die al enige dagen duurde had het staalbedrijf het sproeisysteem, dat onder andere gebruikt wordt om stofverspreiding tegen te gaan, niet in gebruik. De officier van justitie: “Tata Steel IJmuiden had als professioneel bedrijf zelfstandig adequate aanvullende maatregelen moeten nemen om de stofverspreiding vanaf de opslagterreinen en bij de overslag van ertsen te voorkomen. Dat heeft zij nagelaten, sterker nog, nadat de overslagwerkzaamheden op last van de toezichthouders waren stilgelegd bleken deze bij controle een dag later te zijn hervat.”

2. Het lozen van afvalwater op het bedrijfsriool in strijd met de waterwetvergunning

Een toezichthouder van Rijkswaterstaat constateerde in december 2018 dat er vanuit één van de zandfilters onder de blustoren van Kooksgasfabriek 2, een zwarte afvalstroom van water via het wegdek het riool in stroomde. Terwijl het afvalwater dat afkomstig is van bepaalde fabrieken op het terrein van Tata Steel eerst langs een zuiveringsinstallatie hoort te gaan vanwege de afvalstoffen die hierbij vrijkomen. Dit is een overtreding van de waterwegvergunning. De officier van justitie: “Het feit dat het spoelwater via het bedrijfsriool in de buitenhaven terecht is gekomen, vormt een inbreuk op de wettelijke voorschriften die zijn gesteld ter bescherming van de chemische en ecologische kwaliteit van het water in de buitenhaven.”

3. Het overtreden van een vergunningsvoorschrift en handelen in strijd met de zorgplicht bij het koelen van staalslakken

Tata Steel startte in december 2019 voor de tweede keer een proef om staalslakken (die overblijven bij de productie van staal) niet alleen te koelen aan de buitenlucht, maar ook met water. De eerste keer is de proef gestaakt, omdat deze onsuccesvol was en omdat er zwavelwaterstof ontstond, dat stankoverlast kan veroorzaken. De OD NZKG heeft aan de tweede proef voorwaarden gesteld en daarover afspraken gemaakt met Tata Steel. Deze wijze van koelen werd niet uitgevoerd conform de afspraken die daarover waren gemaakt en zorgde voor stankoverlast. Daarom sommeerde de OD NZKG Tata Steel om te stoppen met de activiteiten. Desondanks is het staalbedrijf doorgegaan, terwijl dit zorgde voor stankoverlast in de omgeving.

4. De zwarte sneeuw veroorzaakt door verwaaide koolstof door het opzettelijk handelen in strijd met de vergunningsvoorschriften

Een getuige meldde op 15 februari 2021 bij de OD NZKG dat dichtbij het terrein van Tata Steel sneeuw lag dat zwart van kleur was. Het zou gaan om het gebied vanaf het kolenmengveld op het aan de inrichting van Tata Steel grenzende terrein aan de Reyndersweg in Velsen-Noord waar koolstof terecht was gekomen. De OD NZKG had het staalbedrijf al eerder aangeschreven om stofverspreidingen door het productieproces te voorkomen vanwege de weersvoorspellingen van vorst en stevige wind. “Tata Steel wist dat door stofverwaaiing vanaf het kolenmengveld de bodem kon worden verontreinigd en heeft desondanks niet aan haar verplichting voldaan álle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van haar gevergd konden worden om die verontreiniging te voorkomen.”

De economische en maatschappelijke belangen

De officier van justitie: “Alles wat er gebeurt op het terrein en in of rond de fabrieken van Tata Steel heeft een grote maatschappelijke impact en de emoties daarover kunnen hoog oplopen. Dat komt vanwege de vele belangen die er spelen rondom Tata Steel. De grote economische belangen die samenhangen met een onderneming als die van het bedrijf. De impact die het productieproces van het staalbedrijf heeft op het milieu en veranderende maatschappelijke opvattingen daarover. En niet in de laatste plaats de belangen van de omwonenden, die in voorkomende gevallen overlast als eerste en heel direct ervaren. Een incident waarbij doorgaans witte sneeuw door een verspreiding van koolstof zwart is geworden, maakt dit heel erg zichtbaar.”

Luchtkwaliteit IJmond

Tijdens de zitting besprak het OM de (gezondheids)onderzoeken die gedaan zijn door verschillende instanties zoals de publieke kennisorganisatie Nivel, het RIVM en de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). “Het zijn allemaal onderzoeken en bevindingen die benadrukken hoe belangrijk het is dat de bedrijfsvoering van verdachte in overeenstemming is met hetgeen aan haar is vergund. Ook als het gaat om kleinere overtredingen, zoals een geringe lozing van afvalwater in het riool of een stofemissies van erts. Uiteindelijk gaat het om een optelsom van alle negatieve invloeden bij elkaar en gedurende een langere periode, die van invloed kunnen zijn op de gezondheid en het welbevinden van omwonenden en de impact op het milieu. Dit maakt niet dat het OM vandaag op deze zitting Tata Steel wil neerzetten als een bedrijf dat er alles aan doet om vervuilend te zijn en dan met name op de momenten die worden genoemd in de tenlastelegging. Het produceren van staal en alle bedrijfsprocessen eromheen brengen nu eenmaal vervuiling met zich mee. En daarvoor zijn aan Tata Steel IJmuiden ook vergunningen afgegeven. Om die vervuiling tenminste te kunnen reguleren en binnen zekere grenzen te houden zijn aan verdachte ook vergunningen afgegeven. De voorschriften daarvan dienen door Tata Steel te worden gerespecteerd. Een bedrijf mag alleen doen wat is vergund door het bevoegd gezag of wat wordt gedoogd. Het is niet aan een bedrijf om haar eigen oordeel boven dat van het bevoegd gezag te plaatsen.”

Strafeis: geldboete

Het OM vindt een geldboete van 150.000 euro, waarvan 50.000 euro voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar, op zijn plaats.

De rechtbank doet 8 februari uitspraak.

Bron: OM