Toezichthouder tikt AIVD en MIVD op de vingers
/De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) gaat scherper toezien op grootschalige onderschepping van internetverkeer door inlichtingendiensten AIVD en de MIVD. Dat doet de toezichthouder naar aanleiding van een eigen onderzoek waaruit blijkt dat interne controles van de inlichtingendiensten op deze activiteiten beperkt waren.
De CTIVD heeft onderzoek verricht naar de inzet van kabelinterceptie door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Het daaruit voortvloeiende toezichtsrapport nr. 75 is gepubliceerd op 15 maart 2022. Bij het rapport is een persbericht opgesteld.
Het onderzoek richt zich op de inzet van de bijzondere bevoegdheid tot kabelinterceptie en daaraan gerelateerde bevoegdheden. Kabelinterceptie houdt in dat de AIVD en de MIVD grote hoeveelheden kabelgebonden communicatie (zoals internetverkeer) kunnen intercepteren, zonder dat deze interceptie gericht is op een specifiek persoon of organisatie. De AIVD en de MIVD hebben kabelinterceptie tussen 1 mei 2018 en 31 maart 2021 ingezet in de vorm van het zogenoemde snapshotten. Snapshotten is het uitvoeren van kortstondige integrale interceptie van bepaalde gegevensstromen. Het doel van snapshotten is het onderzoeken van de geïntercepteerde gegevens op potentiële inlichtingenwaarde. De interceptie had nog niet het doel de gegevens te gebruiken voor (inlichtingen)onderzoeken naar specifieke personen of organisaties. Naast de wettelijke waarborgen waren in de door de CTIVD onderzochte periode aanvullende waarborgen van toepassing op de uitvoering van kabelinterceptie in de snapshotfase.
De CTIVD concludeert dat er bij de uitvoering van kabelinterceptie op belangrijke onderdelen rechtmatig is gehandeld, maar dat onvoldoende invulling is gegeven aan de wettelijke zorgplicht. Deze plicht houdt onder meer in dat voortdurend controle wordt uitgeoefend op de wijze waarop de diensten gegevens verwerken, en dat de gegevensverwerking in overeenstemming is en blijft met de wet. In de onderzochte periode was naleving van de zorgplicht ondergeschikt aan operationele belangen. Mede als gevolg hiervan zijn onrechtmatigheden ontstaan of te laat opgemerkt.
Ter versterking van de interne controle hebben de diensten in 2021 een gezamenlijk verbeterplan opgesteld. De CTIVD houdt verscherpt toezicht op de implementatie van de daarin genoemde maatregelen. Dit houdt in dat de CTIVD ook na het afronden van haar onderzoek doorlopend toezicht heeft gehouden op de uitvoering van kabelinterceptie, en dat zij dit toezicht zal blijven uitoefenen. Het uitgangspunt daarbij is het voeren van een dialoog met de diensten, opdat (risico's op) onrechtmatig handelen reeds in een vroeg stadium onderkend kunnen worden. Indien dit tot onvoldoende resultaat leidt, kan de CTIVD gebruikmaken van de wettelijke middelen die haar in het kader van de toezichtstaak ter beschikking staan.
Rapport 75 heeft drie bijlagen: het toetsingskader (bijlage I), de opzet en methodiek (bijlage II) en een begrippenlijst (bijlage III). Het rapport heeft geen geheime bijlage.
De ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie en van Defensie hebben op 15 maart 2022 het rapport naar de Tweede Kamer gezonden, inclusief een gezamenlijke aanbiedingsbrief.
