Verbeterd publiek toezicht op EU-milieubesluiten door wijziging van de Aarhusverordening

De wijziging van de Aarhusverordening moet ervoor zorgen dat de EU volledig voldoet aan het Verdrag van Aarhus betreffende de toegang tot informatie, inspraak in besluitvorming en toegang tot de rechter inzake milieuaangelegenheden. Burgers kunnen onder meer verzoeken om herziening van niet-wetgevende administratieve besluiten van een EU-instelling of orgaan. Dergelijke besluiten moeten wel bepalingen bevatten die in strijd kunnen zijn met het milieurecht.

Het gaat om verordening 2021/1767. Deze verordening is op 8 oktober 2021 in het Publicatieblad van de EU gepubliceerd.

Achtergrond

Het Verdrag van Aarhus (1998) geeft individuen en ngo’s het recht op toegang tot informatie en inspraak bij besluitvorming over milieuaangelegenheden. Ook garandeert het verdrag het recht op toegang tot de rechter in milieuaangelegenheden. Zowel de Europese Unie als haar lidstaten zijn partij bij het Verdrag van Aarhus.

De Europese Unie heeft het Verdrag van Aarhus in EU-wetgeving omgezet door middel van verordening 1367/2006 (hierna: de “Aarhus-verordening”). De Aarhus-verordening maakt het mogelijk dat niet-gouvernementele organisatie (ngo’s) een procedure kunnen starten bij het EU-Hof tegen besluiten van EU-instellingen en organen (artikel 12). De ngo moet wel eerst een verzoek tot interne herziening van het besluit hebben ingediend bij de EU-instelling of het EU-orgaan die het besluit heeft vastgesteld (artikel 10)

In 2008 heeft een ngo een klacht ingediend bij de EU wegens niet-naleving van het Verdrag van Aarhus. Het comité van toezicht op de naleving van het verdrag oordeelde in die zaak dat de EU zich niet had gehouden aan artikel 9, leden 3 en 4 van het Verdrag (betreffende de toegang tot de rechter).

Naar aanleiding van die zaak nam de Raad in 2018 een besluit aan met een verzoek aan de Commissie om na te gaan hoe de EU gevolg kon geven aan de bevindingen van het comité en zo nodig een voorstel in te dienen tot wijziging van de Aarhus-verordening. Op 14 oktober 2020 nam de Commissie een wetgevingsvoorstel aan tot wijziging van de Aarhusverordening met het oog op een beter publiek toezicht op EU-besluiten die van invloed zijn op het milieu. Dit wetgevingsvoorstel heeft uiteindelijk geresulteerd in de vaststelling van verordening 2021/1767.

Wijziging

De wijziging van de Aarhusverordening moet ervoor zorgen dat de EU volledig voldoet aan het Verdrag van Aarhus. Met name ten aanzien van het recht van burgers om te verzoeken om herziening van niet-wetgevende administratieve besluiten van een EU-instelling of orgaan, indien het besluit juridische en externe gevolgen heeft en bepalingen bevat die in strijd kunnen zijn met het milieurecht.

Het gaat onder meer om de volgende wijzigingen:

• De toegang tot de rechter is verbreed, zodat andere partijen dan ngo’s – bijvoorbeeld burgers – onder bepaalde voorwaarden om interne herziening van administratieve besluiten kunnen verzoeken. Burgers moeten aantonen dat hun rechten zijn geschonden door de vermeende inbreuk op het milieurecht en dat die schending hen – in vergelijking tot het grote publiek – rechtstreeks treft. Het is ook mogelijk dat de burgers aantonen dat er een voldoende algemeen belang is en dat het verzoek wordt gesteund door tenminste 4000 burgers uit tenminste 5 verschillende lidstaten (met tenminste 250 burgers per lidstaat). In beide gevallen worden de burgers vertegenwoordigd door een ngo of een advocaat.

• de vrijstelling van administratieve besluiten over staatssteun wordt niet uit de Aarhusverordening geschrapt;

• de EU-instellingen en organen worden verplicht om herzieningsverzoeken en besluiten daarover bekend te maken.