De Politie, het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak hadden de afgelopen tien jaar te maken met wisselend beleid, voor zowel de manieren waarop deze organisaties worden gefinancierd als het door het kabinet beschikbaar gestelde geld. Deze gang van zaken zit samenwerking in de weg en is risicovol voor continuïteit van de betrokken organisaties. Dit blijkt uit het recent gepubliceerde onderzoek Continuïteit in de bekostiging van politie, Openbaar Ministerie en Rechtspraak van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC).

De onderzoekers brachten in kaart op welke manieren de drie organisaties worden gefinancierd en wat de voor- en nadelen van bepaalde financieringswijzen zijn. Daarnaast is gekeken hoezeer de begrotingen van politie, OM en Rechtspraak van 2010 tot 2020 fluctueerden, bijvoorbeeld door bezuinigen of extra investeringen. Daarbij bleken bezuinigingen veelal generiek van aard terwijl extra investeringen juist voor specifieke doelen werden ingezet.

Financiering van het OM

De afgelopen tien jaar zijn de uitgaven eerst gedaald door bezuinigingen, en vanaf 2015 weer gestegen. De onderzoekers concluderen dat het OM ten opzichte van de totale uitgaven meer heeft moeten bezuinigen dan de politie en de Rechtspraak. In 2019 liepen de bezuinigingen op tot 111 miljoen, ruim 19 procent van de gerealiseerde uitgaven van dat jaar. Het OM was ook de organisatie met relatief de meeste intensiveringen: 31 procent van de uitgaven in 2019. Het overgrote deel van de intensiveringen kwam voort uit nieuwe taken van het OM. Door de fluctuaties in het budget heeft het OM niet bestendig en consequent geïnvesteerd in IT en informatievoorziening. Het OM ondervindt hier nog altijd de problemen van.

Tegelijkertijd, aldus de onderzoekers, vindt een zekere verschuiving plaats in de maatschappelijke taak van het OM. In plaats van vooral repressie is door de jaren heen meer nadruk komen te liggen op preventie. Daarnaast heeft OM een groeiende zorgtaak. Door het combineren van straf met zorg moeten strafrechtelijke feiten (waaronder recidive) worden voorkomen. Effectieve preventie leidt tot vermindering van het aantal strafzaken. Zo bezien staat preventie op gespannen voet met de bekostiging van het OM die gebaseerd is op het aantal strafzaken.

Stabiliteit

Politie, OM en de Rechtspraak vragen de politiek al langer te zorgen voor een stabiele, robuuste financiering van de rechtsstaat. Naast stabiliteit is volgens hen fors meer geld nodig. Deze oproep wordt gesteund door de Regioburgemeesters. Het OM heeft per jaar 100 miljoen euro extra nodig voor onder andere extra capaciteit, de aanpak van cybercriminaliteit en ondermijning. De Rechtspraak heeft structureel 150 miljoen euro per jaar extra nodig om rechtspraak van hoog niveau te kunnen blijven bieden. De politie heeft structureel 600 miljoen euro nodig. ‘Dit onderzoek bevestigt ons eigen beeld en benadrukt daarmee nogmaals het belang een robuuste en stabiele financiering’, aldus Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal.

Achtergrond

Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een aangenomen motie van senator Paul Rosenmöller (GroenLinks). Met deze motie roept de Eerste Kamer de regering op te onderzoeken hoe de politie, OM en de Rechtspraak op een stabiele manier kunnen worden gefinancierd. De rechtsstaat is volgens de Eerste Kamer gebaat bij zo’n solide financiering. De motie was een reactie op het wispelturige beleid waar de drie organisaties de afgelopen jaren mee werden geconfronteerd, en de bezuinigingen die daar vaak mee gepaard gingen.