VVD, D66, CDA en ChristenUnie presenteerden 15 december hun regeerakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'. Welke plannen heeft de coalitie op het gebied van het bijzondere strafrecht?

Algemeen

De gehele justitiële keten en de toegang tot het recht worden versterkt, onder meer met adequate en voorspelbare financiering in de strafrechtketen.
Het Wetboek van Strafvordering wordt gemoderniseerd.
De doorlooptijden worden verkort en achterstanden in de justitiële keten worden weggenomen.
De positie van het slachtoffer wordt geborgd.
Er wordt meer ingezet op maatschappelijk effectieve rechtspraak en herstelrecht.
Er wordt bevorderd dat rechterlijke uitspraken meer worden gepubliceerd.
De kroongetuigenregeling wordt verbeterd.

Opsporing

Voor het versterken van veiligheid wordt oplopend structureel €1 miljard euro gereserveerd voor verschillende doelen, o.a. het tegengaan van ondermijning en het versterken van de politieorganisatie, de preventie-aanpak, de inlichtingendiensten en de gehele justitiële keten.

De internationale samenwerking wordt versterkt om grensoverschrijdende netwerken op te rollen en vroegtijdig nieuwe ontwikkelingen in criminaliteit te signaleren.

Om criminaliteit goed aan te kunnen pakken is het belangrijk dat verschillende partijen (lokaal) beter kunnen samenwerken en gegevens uitwisselen. Er wordt gezorgd voor voldoende capaciteit en expertise om de taken beter te kunnen uitvoeren. Er zal worden gezorgd dat de grondslagen voor die gegevensuitwisseling met de juiste waarborgen, zoals doelbinding en proportionaliteit, zijn verankerd in de wet en dat in adequaat toezicht is voorzien.

Ontneming

Het verdienmodel van criminelen wordt harder aangepakt door de jacht op crimineel geld te intensiveren, bijvoorbeeld met de mogelijkheid om crimineel vermogen te confisqueren wanneer veroordeling niet mogelijk is.

Er wordt meer prioriteit gegeven aan financiële opsporing en ‘intelligence’ om geldstromen te verstoren.

Afgepakt geld of afgepakte zaken, zoals die van personen die (de herkomst van) bezit van kostbare zaken niet (fiscaal) kunnen verklaren, krijgen zoveel mogelijk een publieke bestemming, met name in de wijken die het meest lijden onder criminaliteit.

Fraudeurs

Wetten worden op eenvoud, menselijke maat en uitvoering beoordeeld en verbeterd waar nodig. Het mag niet zo zijn dat mensen die onbedoeld een fout maken, direct als fraudeur worden bestempeld. In de uitvoering moet ruimte zijn om af te wijken als de gevolgen voor mensen onevenredig groot zijn. Waar mogelijk krijgen professionals in de uitvoering meer beslisruimte. We nemen daarvoor hardheidsclausules op in de wet.

Witwassen

Bedrijven en hun bestuurders die ondermijnende criminaliteit faciliteren en zich schuldig maken aan witwassen, worden steviger aangepakt.

Corruptie

Controles worden verscherpt om fraude en corruptie bij logistieke knooppunten aan te pakken.

Vanuit Nederland worden inspanningen geleverd om, samen met Aruba, Curaçao en Sint Maarten, te werken aan goed bestuur, de aanpak van corruptie en het duurzaam versterken van de economieën.

Milieucriminaliteit

Een van de doelen is het zorgen voor een schone en gezonde leefomgeving. Dit door het steviger aanpakken van bedrijven en hun bestuurders die zich schuldig maken aan milieucriminaliteit. Het rapport van de Adviescommissie Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (commissie-Van Aartsen) wordt hierbij betrokken.

Cybercrime

De expertise van de aanpak van cybercriminaliteit wordt versterkt in alle delen van strafrechtketen. Met inachtneming van de verschillende verantwoordelijkheden wordt de samenwerking tussen de politie en de buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) verder geprofessionaliseerd. 

Er wordt geïnvesteerd in een brede meerjarige cybersecurity aanpak en in cyberexpertise bij de politie, rechtspraak, het Openbaar Ministerie (OM) en defensie.

Het voortouw wordt genomen en er wordt ingezet op, in Europees verband, versterking van de samenwerking tussen lidstaten op het gebied van digitalisering, onder meer op mensgerichte inzet van kunstmatige intelligentie, digitale ethiek, ontwikkeling van digitale identiteit en cybersecurity en ‘open source’.

Bedrijven, vitale infrastructuur en economisch kapitaal wordt beter beschermd door centraal gecoördineerde structurele samenwerking tussen onder andere het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het Digital Trust Center (DTC), overheden, bedrijven en wetenschappers. Zij kunnen sneller en makkelijker informatie delen over digitale kwetsbaarheden en ‘hacks’.

Grote online platformen worden verantwoordelijk om desinformatie en haatzaaien op hun platforms tegen te gaan. Kinderen worden extra beschermd tegen niet-passende ‘online’ reclame en kindermarketing. Ze krijgen het recht om niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen.

Algoritmetoezichthouder

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt er taak bij. De privacywaakhond gaat voortaan waken over alle vormen van algoritmes.

Algoritmes is de verzamelnaam voor digitale manieren van het opsporen van bijvoorbeeld fraudeurs. Omdat dit vaak volledig geautomatiseerd plaatsvindt en de systemen afhankelijk zijn van de data die erin worden gestopt, loopt dat geregeld mis, omdat het algoritme discrimineert.

Het budget van de AP zal bovendien de komende jaren gestaag groeien. De toezichthouder riep al langer dat het alle klachten en onderzoeken niet aan kon met het huidige budget van zo'n €24 mln per jaar, maar kreeg tot nu toe nul op rekest bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het nieuwe kabinet stelt nu vanaf 2025 €8 mln extra budget ter beschikking.

'We investeren in een sterke positie van de Autoriteit Persoonsgegevens en versterken samenwerking en samenhang tussen de diverse digitale toezichthouders', zo schrijven de coalitiepartners. Het nieuwe kabinet komt daarmee ook de Tweede Kamer tegemoet. Die eiste in de nasleep van de toeslagenaffaire onder meer dat de diverse instanties die de positie van de burger tegenover de overheid moeten bewaken meer geld zouden krijgen, waaronder de AP.

Zorgfraude

Er wordt gewerkt aan een goed inzicht in de kwaliteit van de geleverde zorg en het aanpakken van niet-integere zorgbestuurders en zorgondernemers. Tegen fraude en oneigenlijk gebruik, onder andere van vastgoed, wordt opgetreden, zeker als de basis van de zorg niet op orde is.